Η διδασκαλία του Σωκράτη

Σωκράτης Σωφρονίσκου (470-399 π.Χ.),
Μουσείο Λούβρου

  Το περιεχόμενο της διδασκαλίας του Σωκράτη μάς είναι γνωστό κυρίως από τα έργα του Πλάτωνα. Αυτό δημιουργεί πολλές δυσκολίες στους μελετητές, οι οποίοι δεν μπορούν να αποσαφηνίσουν ποια στοιχεία είναι σωκρατικά και ποια ανήκουν στον Πλάτωνα. Ο Σωκράτης σίγουρα δεν ακολουθούσε ένα συγκροτημένο σχέδιο διδασκαλίας. Κυρίως ήταν ο τρόπος τον οποίο χρησιμοποιούσε για να εξάγει συμπεράσματα που τον έκανε γνωστό και που οι μαθητές του τον ανήγαγαν σε μέθοδο. Ο ίδιος έλεγε ότι όπως η μαία έτσι κι αυτός βοηθάει το συνομιλητή του "να γεννήσει" ο ίδιος τις απαντήσεις στις απορίες του, υποβάλλοντάς του ερωτήσεις που εκμαίευαν την απάντηση. Έτσι ονομάστηκε μαιευτική η μέθοδος με την οποία ο μαθητής-ακροατής οδηγείται στα συμπεράσματα, μέσω της διαλεκτικής, δηλαδή των ερωταποκρίσεων. Ο Αριστοτέλης μαρτυρεί ότι ο Σωκράτης πρόσφερε στη φιλοσοφική αναζήτηση την επαγωγική μέθοδο και τον ορισμό των εννοιών. Άλλο στοιχείο της σωκρατικής διδασκαλίας ήταν η αναζήτηση ηθικών αρχών, τις οποίες προσπαθούσε να ορίσει με έννοιες γενικού κύρους, σε αντίθεση με τους σοφιστές, οι οποίοι πίστευαν ότι οι κανόνες ηθικής συνάγονται από τις εκάστοτε συζητήσεις. Ο Σωκράτης δίδασκε ότι υπάρχουν ηθικοί κανόνες και αρκεί να τους γνωρίσει κάποιος, για να εξασφαλιστεί και η συμπεριφορά του σύμφωνα με αυτούς. Όπως έλεγε, "Οὐδεὶς ἑκὼν κακός". Υποστήριζε την αναγκαιότητα του δελφικού χρησμού "γνῶθι σαυτόν", πιστεύοντας ότι όλοι οι άνθρωποι με κατάλληλη καθοδήγηση μπορούν να οδηγηθούν στην αυτογνωσία.

Πηγή: www.fhw.gr/chronos